رێناس ئدریس پەرەخی
زانکویا نەورۆز-دهۆک
بەشێ یاسا
دەستورێ عێراقێ یێ سالا ٢٠٠٥ ماددا ١٤٠ ژ گرنگترین و هەستیارترین ماددێن دەستوری یە کو پەیوەندی ب چارەنڤیسا دەڤەرێن کێشە لسەر د ناڤبەرا حکومەتا فیدرال و حکومەتا هەرێما کوردستانێ دا هەیە ئەڤ ماددە هاتیە دانان بۆ چارەسەرکرنا کێشا دەڤەرێن کوردستانی یێن ژ دەرڤەی ئیدارا هەرێمێ نەخاسمە پارێزگەها کەرکوکێ و هندەک ناوچێن دی یێن پارێزگەهێن دیالە و نەینەوا و سەلاحەددین ئارمانجا سەرەکی یا ڤێ ماددەی ڤەگەراندنا رەوشا دیموگرافی یا ڤان دەڤەران بۆ بەری سیاسەتێن تەعریب و راگوهاستنێ یێن رژێما بەعس ل دویڤ ڤێ ماددەی پێدڤیە سێ قوناغ بهێنە جێبەجێکرن ئاسایی کرنا رەوشێ ڤەگەراندنا ئاوارەیان و قەرەبووکرنا زیانێن وان و پاشی ئەنجامدانا سەرژمێریەکا گشتی و ل داویێ ئەنجامدانا ریفراندۆمەکێ دا خەلکێ ڤان دەڤەران بریارا خوە بدەن کا دخوازن بمینن د چارچۆڤێ حکومەتا ناڤەندی دا یان بچنە د ناڤ سنوورێ هەرێما کوردستانێ دا ب گۆر دەستوری دڤیا ئەڤ ماددە هەتا داویا سالا ٢٠٠٧ێ بهاتا جێبەجێکرن لێ ژبەر گەلەک ئەگەران ئەڤ یەک نەهاتە کرن و هەتا نوکە ژی ئەڤ پرسە یا بێ چارەسەری مایە و بوویە ئێک ژ سەرەکیترین خالێن ناکۆکیێ د ناڤبەرا بەغدا و هەولێرێ دا هەر ئالیەک تێگەهشتنەکا جودا ژ ڤێ ماددەی هەیە و ئەڤ چەندە بوویە ئەگەرێ دروستبوونا گەلەک گرفت و ئالۆزیان ل ناوچێن ناکۆک لسەر کورد دبێژن کو ئەڤ ماددە هێشتا یا کارا یە و پێدڤیە بهێتە جێبەجێکرن لێ حکومەتا ناڤەندی دبێژیت کو دەمێ دیارکری یێ جێبەجێکرنا ڤێ ماددێ دەرباز بوویە و ئەڤ ماددە ئێدی نە کارا یە.
گەلەک هەولدان هاتنە کرن ژ بۆ جێبەجێکرنا ڤێ ماددێ یان دیتنا چارەسەریەکێ ژ بۆ ڤێ پرسێ وەک پێکئینانا لیژنەیان و ئەنجامدانا گفتوگۆیان د ناڤبەرا ئالیێن پەیوەندیدار دا لێ هەتا نوکە تو ئەنجامێن بەرچاڤ نەهاتینە بدەستڤەئینان.
پرسا ماددا ١٤٠ کاریگەریەکا مەزن لسەر پەیوەندیێن د ناڤبەرا پێکهاتێن جۆراوجۆر یێن عێراقێ دا هەیە نەخاسمە ل دەڤەرێن تێکەل وەک کەرکوکێ کو تێدا کورد و عەرەب و تورکمان و کلدو ئاشووری پێکڤە دژین هەر وەسا ئەڤ پرس کاریگەریێ لسەر ئارامی و سەقامگیریا عێراقێ ب گشتی دکەت.
ژ ئالیێ ناڤدەولەتی ڤە ژی گەلەک هەوڵ هاتنە دان ژ بۆ هاریکاریکرنا ئالیێن عێراقی دا بگەهنە چارەسەریەکێ بۆ ڤێ پرسێ نەتەوێن ئێکگرتی رۆلەکێ گرنگ د ڤی واری دا لیستیە ب رێکا نڤیسینگەها تایبەت یا نوینەرێ گشتی یێ سکرتێرێ گشتی ل عێراقێ (یونامی).
هەتا نوکە ژی ماددا ١٤٠ یا دەستورێ عێراقێ وەک پرسەکا ڤەکری و بێ چارەسەر مایە و پێدڤی یە کو ئالیێن پەیوەندیدار ب رێکا دیالۆگ و تێگەهشتنێ بگەهنە رێککەفتنەکێ ژ بۆ چارەسەرکرنا ڤێ پرسێ ب شێوەیەکێ کو مافێن هەمی پێکهاتان بپارێزیت و ببیتە ئەگەرێ سەقامگیری و پێشکەفتنێ ل عێراقێ.
