خالد مسلم سلێمان
ده‌روون و لایه‌نێ سایكۆلوژیا مرۆڤی پشكه‌كه ژ پێكهاته‌یا گرنگا كه‌سایه‌تیا وی و ڕه‌هه‌نده‌كێ بایلۆژیكی و مادی یێ هه‌ی. لایه‌نێ سایكۆلۆژیێ مرۆڤی ژ ژماره‌كا گه‌له‌ك یا كریار و ره‌فتاران پێكدهێت وه‌كی لایه‌نێ ئه‌قلی و هزری، بیروباوه‌ر و بها و ئاراسته و مه‌یل و ئاره‌زۆ.
كاریگه‌ڕیا چه‌نده‌ها فاكته‌رێن جودا جودایێن بۆماوه‌یی و ژینگه‌هی دا دبۆریت.
خاله‌كا گرنگ كو پێدڤیه قوتابی ل ده‌مێ خواندنێ و به‌رهه‌نگاریا هه‌لوه‌ستێن تاقیكرنێ ل بیرا خۆ نه‌به‌ت ئاگه‌هداربوونا وییه ژ ڕۆلێ كاریگه‌رێ بارودۆخێ لایه‌نێ سایكۆلۆژیێ مرۆڤی لسه‌ر ژیانێ ب گشتی و ژیانا قوتابی ب تایبه‌ت و ل گافا خواندنێ و سه‌ره‌ده‌ریێ د گه‌ل تاقیكرنان دا.
سه‌ركه‌فتنا قوتابی د خواندنێ و تاقیكرنان دا تا ڕاده‌كێ گه‌له‌ك زۆر گرێداییه ب ده‌روون و سایكۆلۆژیایا ویڤه
ئاریشه‌یێن سایكۆلوژیێن قوتابیان:
ژ ئاریشه‌یێن ده‌روونی یێن وه‌كی خرابیا سه‌ره‌ده‌ری دگه‌ل خێرانێ، ئاریشه‌یێن ل گه‌ل هه‌ڤالێن خۆ، نیگه‌رانیه‌كا زێده، خه‌م و خه‌یالێن بێ سنوور، وه‌ستیان و ماندیبوونه‌كا زۆڕ، ترسیانه‌كا گه‌له‌ك ژ شكه‌ستنا و سه‌رنه‌كه‌فتنێ، خۆ هێلانه ب هیڤیا خه‌لكێ دیتر، ره‌شبینی، په‌نا برن به‌ر مادده‌یێن بێهۆشكه‌ر و ڤه‌خوارنێن سه‌رخۆشكه‌ر، لاوازی و نه‌بوونا هه‌ستا به‌رپرسیاره‌تیێ دخواندنێ دا، نه‌بوونا و لاوازیا بهایێن زانستی و زانینێ د ناڤ خێزانێ دا.
چاره‌سه‌ركرنا ڤان ئاریشان:
چاره‌سه‌ركرنا ڤان ئاریشه‌یان ب رێكا دابینكرنا كه‌ش و هه‌وایه‌كێ باش و گونجای و هه‌ژی بۆ خواندنا قوتابیان ژ ڕوویێ پاڤژیێ و دویریێ ژ ده‌نگ و قه‌ره‌بالغیێ، دارشتنا، پلانه‌كا زانسیانه و واقعیانه بۆ خواندنێ، خۆ دویرگرتن ژ ئه‌نجامدانا كاره‌ك یان چه‌ند كاره‌كێن دیتر پێگڤه دگه‌ل خواندێن بۆ نموونه:
هنده‌ك گۆتنێن ب هێز و پۆزه‌تیف دگه‌ل زاتێ خۆ دا وه‌كی:
*ئه‌ز مرۆڤه‌كێ خودان شیانێن باشم
*ئه‌ز كه‌سه‌كێ ژێهاتیمه.
*ئه‌ز هه‌ژی نمرێن باشم.
*من باوه‌ریا ب خۆ هه‌ی.
*ئه‌ز د وێ باوه‌ری دامه كو پرسیار دێ ب ساناهی بن.
*ئه‌ز ب یێ گومان دێ ل خواندنێ سه‌ركه‌ڤتیبم.
*ئه‌ز قوتابیه‌كێ زیره‌ك و هوشیارم.
*هیچ تشته‌كێ من ژ قوتابیێن دیتر كتمر نینه.
كێمكرنا ڕادێ تڕسێ لنك قوتابیان.
1_ به‌رهه‌ڤیا قوتابی بۆ چاوانیا به‌رهنگاری و سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل تڕسێ.
2_ پشته‌ڤانی و پشتگیریا دایك و بابا بۆ قوتابی و دابیكرنا ئارامی و ئاساییش و ته‌ناهیێ د ناڤ خێزانێ دا و دویرخستن و نه‌كرنا گازنده و لۆمه‌كرنا وی و ترساندنا وی ب ڤان تشتا و ڕه‌فتاڕان.
3_ دویركرن قوتابی ژ وان جهـ و تشتێن یێ تووشی ترسیانێ دبین.
4_ گه‌نگه‌شه‌نه‌كرنا بابه‌تێن مه‌ترسیدار و هه‌روه‌سا یێن گرنگ و مه‌زنتر ژ ئاستێ عه‌قڵێ قوتابی ژ لایێ دایك و بابان ڤه.
5_ قوتابی بهێنه فێركرن كا ب چ شێوه‌یه‌كی، رووی ب رووی ئاریشا بیتن و چاوا سه‌ره‌ده‌ریه‌كا زانستیانه دگه‌ل بكه‌ت و وان چاره‌سه‌ر كه‌ت و ژ ناڤبه‌ت.
